Słoniowatość lub elefantiaza, to zaawansowany obrzęk limfatyczny nóg i rąk, a w niektórych przypadkach – także innych intymnych części ciała. To uciążliwa choroba, ponieważ puchnięcie nóg może powodować ograniczenie ruchomości, defekt estetyczny, a także wpływać na codzienne funkcjonowanie. Dowiedz się, co może być przyczyną słoniowacizny, jak wygląda leczenie i dostępne metody profilaktyki.
Czym jest słoniowacizna?
Słoniowacizna występuje w III stadium obrzęku limfatycznego, Charakterystyczna dla tej przypadłości jest widoczna opuchlizna, stwardnienie i powstawanie zwłóknień tkanki łącznej wraz z komórkami tłuszczowymi. W przypadku słoniowacizny może dojść do powikłań zapalnych, owrzodzeń skóry oraz deformacji kończyny, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. [1][2]
Obrzęk limfatyczny i słoniowacizna – objawy
Obrzęk limfatyczny ma „ciastowaty” charakter i jest podatny na ucisk, jednak z czasem staje się stwardniały. Wczesne objawy mogą obejmować obrzęk kończyn, a także stwardnienie skóry w obrębie palców stóp. W miarę postępu schorzenia obrzęk staje się bardziej widoczny, prowadząc do zniekształcenia kończyn. Objawia się tak zwanymi „palcami kiełbaskowatymi”.
Słoniowatość nóg, stanowiąca ostatnie stadium obrzęku limfatycznego, powoduje opuchliznę, która sprawia, że kończyny dolne przypominają nogi słonia. Temu zawdzięcza swoją nazwę. Osoby dotknięte słoniowatością mogą odczuwać przewlekłe uczucie ciężkości nóg, a także zwiększoną skłonność do nawracających bakteryjnych zakażeń skóry i tkanki podskórnej. [1] W przypadku zakażeń wywołanych przez pasożyty, takich jak filarioza, objawy słoniowacizny nóg mogą obejmować także gorączkę i dreszcze. Z czasem, jeśli schorzenie nie zostanie odpowiednio leczone, objawy mogą się nasilać, prowadząc do poważnych komplikacji, np. problemów z nerkami. [3]
Słoniowacizna – przyczyny
Słoniowatość nóg, czyli obrzęk limfatyczny tkanek, jest wynikiem długotrwałego zastoju chłonki w organizmie.
Pierwotny obrzęk limfatyczny powstaje w wyniku nieprawidłowego rozwoju naczyń limfatycznych, który może występować m.in. w przebiegu rzadkich chorób genetycznych. Z kolei wtórny obrzęk limfatyczny jest nabyty i często wynika z uszkodzenia wcześniej zdrowych naczyń limfatycznych. Może być spowodowany ostrym zapaleniem naczyń limfatycznych czy filariozą, czyli zakażeniem nicieni przenoszonym przez ukąszenia komarów. [1] Według WHO (World Health Organization, Światowa Organizacja Zdrowia) limfatyczna filarioza jest główną przyczyną słoniowatości w regionach tropikalnych. [3] Inne czynniki obejmują przewlekłe choroby zapalne, nowotwory, urazy oraz operacje, w wyniku których naczynia limfatyczne uległy uszkodzeniu. [1]
Jak przebiega leczenie słoniowatości nóg (obrzęku limfatycznego tkanek)?
Leczenie obrzęku limfatycznego polega na ustaleniu jego przyczyny. W redukcji obrzęku stosowana jest fizjoterapia, obejmująca ćwiczenia, drenaż limfatyczny i kompresję pneumatyczną. W zaawansowanych przypadkach niezbędna bywa interwencja chirurgiczna lub liposukcja, umożliwiająca szybkie zmniejszenie objętości kończyny. Przewlekłe leczenie farmakologiczne nie jest rekomendowane. Jednak pewną skuteczność wykazują flawonoidy: rutozydy i diosmina – szczególnie zastosowane we wczesnych fazach obrzęku. [1]
Profilaktyka – co możesz zrobić, by nie dopuścić do słoniowatych nóg?
Zapobieganie obrzękom limfatycznym, zwłaszcza jeśli jesteś osobą z grupy ryzyka, może pomóc ci zminimalizować prawdopodobieństwo obrzęku limfatycznego i jego zaawansowanego stadium, jakim jest słoniowatość nóg. Jeśli jesteś po zabiegu chirurgicznym, onkologicznym, ginekologicznym czy ortopedycznym rozważ uczestnictwo w programach profilaktycznych oraz wczesnej rehabilitacji. [2] Poznaj rekomendowane działania prewencyjne.
Edukacja i kontrola
Ważnym elementem profilaktyki jest zdobycie wiedzy na temat właściwej pielęgnacji skóry i paznokci oraz utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Ponieważ obrzęk może rozwijać się stopniowo, regularne pomiary obwodów kończyn pozwolą ci na większą kontrolę. [2]
Manualny drenaż limfatyczny
Manualny drenaż limfatyczny to specjalistyczna technika masażu, która ma na celu wspomaganie przepływu limfy w organizmie. Jest to metoda, która stymuluje układ limfatyczny. Przyczynia się do redukcji obrzęków i poprawy krążenia. [2]
Kompresja
Stosowanie produktów uciskowych o niskim ciśnieniu, szczególe u kobiet zagrożonych obrzękiem limfatycznym, na przykład po leczeniu raka piersi, pomaga zmniejszyć ryzyko wystąpienia problemów limfatycznych. [2]
Aktywność fizyczna
Utrzymywanie umiarkowanej aktywności fizycznej jest niezbędnym elementem prewencji obrzęków limfatycznych. Ruch wspiera prawidłowy przepływ limfy i ogólną kondycję organizmu. [2]
Artykuł na zlecenie marki Diosminex
Źródła
[1] Kocińska K., Układ limfatyczny – czym jest chłonka (limfa) i obrzęk limfatyczny?, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022: https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/73423,uklad-limfatyczny-czym-jest-chlonka-limfa-i-obrzek-limfatyczny
[2] Ochałek, K., Grądalski, T. Postępowanie w profilaktyce i leczeniu zachowawczym obrzęku chłonnego – przegląd piśmiennictwa, Medycyna Paliatywna w Praktyce 2017; 11, 1, 24–30: https://journals.viamedica.pl/palliative_medicine_in_practice/article/download/54521/41621
[3] Lymphatic filariasis (Elephantiasis), World Heath Organization: https://www.who.int/health-topics/lymphatic-filariasis#tab=tab_1 [Dostęp online 11.10.2024]